ses teli hastalığı

SES HASTALIKLARI NELERDİR?

Ses hastalıkları; organik, psikolojik, nörojenik, fonksiyonel olmak üzere dört farklı nedenden oluşmaktadır. Nodüller, polipler, reinke ödemi, kas gerilim disfonisi, spazmodik disfoni, ses teli felci, kistler, hemoraj, sulcus vocalis, yaylanma, granülomlar, paradoksal ses teli hareketi, puberfoni ya da parkinson, als gibi bazı nörojenik hastalıklara eşlik eden pek çok ses hastalığı vardır.

Ses Hastalıklarına En Sık Yol Açan Hastalıklar Nelerdir?

Ses hastalıkları organik ve fonksiyonel nedenler olarak iki ana grupta sınıflanabilir. Organik nedenler, ses kıvrımlarında nodül, polip, kist, oluk (sulkus), beyaz ve kırmızı lekelenmeler, granulom, reflü, felç ve kanser gibi bazı örneklerini sıralayabileceğimiz rahatsızlıklardır. Fonksiyonel nedenler ise ses kıvrımları ve kulak burun boğaz muayenesinde görsel bir sorun saptanmayan ancak bireyin ilgili yapılarını kullanması ile ilgili sorun belirlenen durumları ifade eder.

Ses Hastalıklarında Doğru Tanı Nasıl Koyulur?

Doğru tanı için bir Kulak Burun Boğaz Uzmanının ses tellerinizi endoskop ile görüntülemesi gerekmektedir.  Ses kıvrımları, ses çıkarma sırasında erişkin erkeklerde saniyede ortalama 100-140 kez, kadınlarda 200-240 kez titreştiği için bu yapıları görebilmek için özel aletlere ihtiyaç duyulur. Bunu sağlayan ışık teknolojisine stroboskopi adı verilir. Stroboskopik ışık kaynağı altında yapılan ses muayenesi (videolaringostroboskopi), tanı için altın standarttır. Bu sayede, basit muayene yöntemleri ile elde edilemeyen birçok bilgiye ulaşılabilir ve doğru tanı koyulabilir.

Başlıca Ses Hastalıkları

1. Nodüller ve Polipler

Nodüller ve polipler, ses tellerinin orta bölümünde ortaya çıkan ve en sık görülen iyi huylu oluşumlardır. Nodüller, ses telleri üzerinde oluşmuş nasırımsı yapılardır.

Polipler, nodüllerden farklı olarak içi sıvı dolu oluşumlardır. Bu yapılar, görünmez kan damarları tarafından beslenir. Boğuk, zorlamalı ses ve çabuk yorulma hem nodülün, hem de polipin tipik belirtisidir.

Rahatsızlığın Nedeni

Hem nodül, hem de polip, konuşma ya da şarkı söyleme sırasında oluşan ses teli travmasına bağlı olarak meydana gelmektedir. Sigara ve alkol kullanımı, kafein, alerji, reflü, zararlı kimyasallara maruz kalma gibi faktörler de nodül ve polip oluşumunda etkili olmaktadır.

Tedavi

Nodül tedavisinde, ses terapisi ilk aşamayı oluşturmaktadır. Tedavide, vokal hijyen önerilerine ek olarak rezonans ses terapisi ve vokal fonksiyon egzersizleri yöntemleri kullanılmaktadır.

2. Kistler

Ses tellerinde oluşan kistler, vücudun herhangi bir yerinde oluşan kistlerle aynıdır. Bu oluşumlar, içi sıvı dolu ve deri tarafından sarmalanmış keseler halindedir. Tek taraflı kistler, ses tellerinin en fazla titreşime giren orta bölgesinde görülür.

Rahatsızlığın Nedeni

Ses teli kistlerinin gerçek nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ses tellerinin en çok titreşime giren orta noktasında oluşmasından dolayı, ses kullanımının bu kistlerin ortaya çıkmasında etkili olduğu düşünülmektedir.

Tedavi

Kistler, cerrahi yöntem ile tedavi edilmektedir. Cerrahi müdahaleden sonra ise ses terapisi uygulanmaktadır.

3. Püberfoni

Ergenlik döneminden sonra, organik bir nedene bağlı olmaksızın ergenlik dönemine ait sesi kullanmada ısrar etme durumudur. Problem, yüksek perdeden sesini kullanan erkeklerde daha sık görülmektedir. Püberfoni, sesini yüksek perdeden (çocuk sesi gibi) kullanan kadınlarda da görülmektedir.

Rahatsızlığın Nedeni

Püberfoninin nedenine ilişkin sistematik bir çalışma bulunmamaktadır.

Tedavi

Rahatsızlığın, ses terapisi ile tedavisi mümkündür. Tedavide en tipik yaklaşım, gırtlak masajıdır. Ancak önemli olan nokta, hastanın yeni yetişkin sesini kabullenmesi ve onu kullanmasıdır.

4. Reinke Ödemi (Polipoid Dejenerasyon)

Reinke ödemi, ses telleri boyunca görülen balon gibi şişliklerdir. Bu rahatsızlığın belirtisi, (özellikle kadınlarda) aşırı düşük perdeden konuşmadır.

Rahatsızlığın Nedeni

Rahatsızlık; sesini fazla kullanan, sigara içen, kimyasallara maruz kalan, aşırı alkol alan ve reflüsü olan kişilerde sık görülmektedir.

Tedavi

Tedavi, hastanın ihtiyacına ve sorunun derecesine göre yapılmaktadır. Eğer şişlik, hava yolunu kapayacak düzeyde ise o zaman cerrahi müdahale gerekmektedir. Şişliğin hafif olduğu durumlarda ilk önce ses terapisi tercih edilmektedir.

5. Kas Gerilim Disfonisi

Kas gerilim disfonisi (KGD), bir ya da birkaç kasın fazla kullanılması sonucu seste yorgunluk ve rahatsızlık hissedilmesidir. Her ne kadar KGD, çoğunlukla tek başına ortaya çıksa da, bazı durumlarda organik sorunlara da eşlik edebilmektedir.

Rahatsızlığın Nedeni

KGD’nin nedeni, gırtlak kaslarında görülen aşırı aktivitedir. Aşırı aktivite, çoğunlukla organik bir nedene bağlı değildir ve ses terapisi ile değiştirilebilmektedir.

Tedavi

Ses terapisi, KGD için tercih edilen yöntemdir. Tedavide, değişik terapi yaklaşımları kullanılabilmektedir. Gırtlak masajı ve yumuşak fonasyon, tedavide oldukça etkili olan yöntemlerdir.

6. Sulkus Vokalis

Ses teli sulkusu, ses teli dokusu boyunca görülen oluklardır. Bu oluklar, ciddi ses bozukluklarına neden olmaktadır. Genel sulkus belirtileri; güçsüzlük, yorgunluk ve tiz sestir.

Rahatsızlığın Nedeni

Ses teli sulkusunun nedenine ilişkin araştırmalar devam etmektedir. Bazı vakalar, kist alındığı durumlarda görülmektedir. Diğer vakalar ise doğuştan olabilmektedir.

Tedavi

Ses terapisi, bazı belirtilerin ortadan kalkmasına yardımcı olsa da rahatsızlığı tamamen yok edememektedir. Daha etkili tedavi için çoğunlukla cerrahi müdahale gerekmektedir.

7. Granülomlar

Granülomlar, gırtlakta oluşan damarlı dokulardır ve çoğunlukla ses tellerinin arka kısmında oluşur.

Rahatsızlığın Nedeni

Pek çok granülom, mide asidinin gırtlağın arka bölümünü tahriş etmesi sonucu oluşmaktadır. Ayrıca granülomlar, tüberküloz ya da HIV+ olma durumuna bağlı olarak da oluşabilmektedir. Düşük perdede ses üretimi ve gırtlağın arka bölümünün aşırı kullanımının da granüloma sebep olduğu düşünülmektedir.

Tedavi

Tedavinin en önemli bölümünü reflü tedavisi oluşturmaktadır. Eğer lezyon çok büyükse ve ilaç tedavisine yanıt alınamıyorsa, mikro-cerrahi ve/veya ses terapisi uygulanabilir.

8. Paradoksal Ses Teli Hareketi

Paradoksal ses teli hareketi (PSTH), bir ses bozukluğu değildir, fakat soruna ses bozuklukları eşlik edebilmektedir. PSTH, ses tellerinin soluk alma ve verme sırasında kapanma eğiliminde olmasından dolayı alt solunum sistemine havanın rahatça girmesi ve çıkmasına engel olmakta; bu sebeple, solunum güçlüğüne sebebiyet vermektedir. Solunum güçlüğünden dolayı hastalar, panik olmakta ve kimi zaman hastaneye yatırılmaktadır. PSTH, çoğunlukla davranışsaldır ve solunum alıştırmaları ile kolaylıkla tedavi edilebilir.

Rahatsızlığın Nedeni

PSTH’nin bilinen bir nedeni bulunmamasına rağmen egzersizler, reflü, öksürük ve/veya panik gibi sebepler rahatsızlığı tetikleyebilmektedir.

Tedavi

Fizyolojik “tetikleyicilere” yönelik ilaç tedavisinin yanında, Dil ve Konuşma Terapisti tarafından yürütülen davranışsal terapi ve bazı durumlarda bunlarla birlikte kaygı için psikolojik ya da psikiyatrik destek tedavisi, PSTH için etkili tedavi yöntemidir.

9. Ses Teli Felci

Ses teli felci, ses tellerine giden bir ya da birkaç sinirin zayıf çalışması ve ses tellerinin hareket edememesi ya da normale dönememesi durumudur. Birçok durumda ses telleri, ya tam kapanma gerçekleştiremez ya da hiç kapanamaz. Aynı zamanda ses telleri, ince tonda sesleri üretmek için gerektiği gibi uzayamaz. Çok nadir olarak, ses tellerinin açılmadığı da görülmektedir. Bu durumda, hastanın solunumu zorlaşmaktadır.

Rahatsızlığın Nedeni

Ses teli felci, pek çok şeye bağlı olabilir. En sık rastlanılan sebepler viral kaynaklıdır. Hasta, grip ya da üst solunum yolu enfeksiyonu ve buna bağlı olarak larenjit geçirdiğinde, bu tür sorunlar yaşanabilir. Diğer sebepler ise cerrahi girişimler (göğüs, boyun ya da omuz), kalp sorunları ve nadiren beyin hasarlarıdır.

Tedavi

Tedavide, ses tellerinin kapanma kalitesini arttırmak için ses terapisi uygulanır. Bazı durumlarda cerrahi müdahale ile ses tellerinin sesleme ve yutma sırasında kapanmasını sağlayacak şekilde işlem yapılır.

10. Spazmodik Disfoni

Spazmodik disfoni (SD), konuşma sırasında ses tellerinin değişik zamanlarda aniden kasılarak sesin kesilmesine neden olmasıdır. SD’de ses etkilenirken, öksürme, gülme gibi istemsiz olarak yapılan hareketler ve hatta şarkı söyleme bile normal olabilir.

Rahatsızlığın Nedeni

SD’ye neyin sebep olduğu henüz bilinmemektedir. Ancak bazı vakalarda sebep; hiçbir bozukluğa bağlanamayan, minör düzeyde olağandışı sinir yapısı ya da beyne bağlanmaktadır. Bu olağandışı durum, konuşma dışında başka bir soruna yol açmamaktadır. SD’nin, ses telleri sinirlerinin uyarılmasına karşı bir tepki olarak oluştuğu düşünülmektedir.

11. Transgender Ses Problemleri

Transgender ses problemleri, bir kişinin biyolojik cinsiyetinden, karşı cinse geçme tercihi nedeniyle görülen ses problemidir.

Rahatsızlığın Nedeni

Kadın ve erkeklerin ses üretim sistemleri ve biyolojik yetenekleri farklı olduğundan, karşı cinse geçme tercih edildiği zaman ortaya ses problemi çıkar.

Tedavi

Transgender ses problemleri; tıbbi yöntemler, cerrahi ve terapi yöntemiyle tedavi edilmektedir. Uygulanan tıbbi ve cerrahi müdahalenin devamında tedavi sürecini davranışsal yaklaşımlı ses, konuşma ve dil terapisi oluşturmaktadır.